Tag archieven: bijbelvertaler

Terug uit Aramba

Daar zijn we weer, terug uit Aramba. In januari was Michel teleurgesteld teruggekeerd uit het dorp, vanwege het gebrek aan betrokkenheid van de bevolking. We hebben veel gebeden of dat mocht veranderen en dat gebed is verhoort! Het dorp bruiste dit keer van betrokkenheid. In deze blog een korte impressie van de belangrijkste gebeurtenissen. In een vervolgblog zullen we op een aantal van deze gebeurtenissen inzoomen.

Sinds het begin van ons werk onder de Aramba-mensen, heeft Michel vooral geïnvesteerd in het leren van de taal, de cultuur en het trainen van de vertalers. Het was daarom heel bijzonder dat hij dit keer met het eigenlijke vertaalwerk kon beginnen! Momenteel ligt er een conceptvertaling van het hele Nieuwe Testament en Michel’s taak is om die conceptvertaling grondig te controleren aan de hand van de grondtaal. Dit heet een exegetische controle, waarbij Michel de rol van exegetisch vertaaladviseur heeft. Maar liefst twintig mensen, verdeeld in twee groepen van tien, waren beschikbaar om gedurende twee weken geduldig antwoord te geven op de talloze vragen van Michel.
Samen hebben zij de brieven 2 en 3 Johannes en de eerste vier hoofdstukken van Markus gecontroleerd.

Terwijl de ene groep bezig was met checken, was de andere groep bezig met onderhoud aan het zendingshuis. Het huis had namelijk ontzettend veel last van vleermuizen én hun ontlasting. Grote delen van de buitenmuur zijn vervangen en het huis is rondom weer voorzien van nieuw vliegengaas om de grootste insecten buiten de deur te houden.
Herkennen jullie één van de harde werkers?

Onze Amerikaanse collega Julia heeft gedurende twee weken een opfriscursus alfabetiseringswerk gegeven, aan maar liefst 35 geïnteresseerden. Het doel was om het alfabetiseringswerk weer een impuls te geven en aan het eind van de cursus hebben de Aramba deelnemers concrete plannen gemaakt over hoe ze de komende maanden volwassenen en/of kinderen gaan leren lezen en schrijven in Aramba. Op de foto zijn de cursisten bezig om van kartonnen dozen letterkaartjes te maken, die ze na de cursus willen gebruiken om weer anderen te leren lezen in het Aramba.

Bij het afscheid kreeg Lois een traditioneel Aramba gras rokje.

Afscheid nemen was moeilijk en we drukten vele mensen de hand. Maar we zijn dankbaar voor het vele werk dat gedaan mocht worden. Ook zijn we bemoedigd door het grote verlangen naar een eigen Bijbel. De Aramba willen een Bijbel in hun eigen taal, omdat ze geloven dat ze God dan meer zullen kennen!
We zouden nog kunnen schrijven over Mormonen, een preekmarathon van 6,5 uur, overleden Papoea-Nieuw-Guineeërs die als blanke in het leven terugkeren, een nieuw vertaalproject, maar dat bewaren we voor een later vervolg…

Hartelijke groet,

Michel & Erna
Hannah, Ruth, Obadja, Josia en Lois

Bijbelse poëzie en dansende bijbelvertalers

(video onder aan de nieuwsflits)

De maand mei is altijd een hoogtepunt voor het opleidingscentrum in Ukarumpa. Dat is namelijk de maand waarin we de cursus TTC geven. TTC staat voor Translator’s Training Course, en vormt de basisopleiding voor Papoea-Nieuw-Guineese bijbelvertalers.
Dit jaar verwelkomden we maar liefst 31 vertalers uit 12 verschillende taalgroepen in TTC-1, terwijl de vervolgmodule TTC-2 zich mocht verheugen op 15 vertalers uit 6 verschillende taalgroepen. In TTC-1 gaf ik les in vertaalprincipes en in TTC-2 gaf ik les in bijbelse poëzie. En op dat laatste ga ik in deze nieuwsflits wat dieper in.

Vertalen van Bijbelse poëzie
Zoals u wellicht weet, bestaat de Bijbel voor een groot deel uit proza (verhalende tekst). Maar een belangrijk deel van Gods Woord is opgeschreven als poëzie (dichtkunst). Het bekendste voorbeeld zijn de Psalmen, maar ook daarbuiten treffen we in de Bijbel veelvuldig poëzie aan. Hele boeken zijn in dichtvorm geschreven, zoals Job, Psalmen, Spreuken, Hooglied en Klaagliederen. Maar ook de profetische boeken, zoals Jesaja, Jeremia, Ezechiël en de kleine profeten, bevatten in het Hebreeuws veel poëtische teksten. Het is een kunst apart om die poëtische teksten ook daadwerkelijk als poëzie te vertalen. In veel Bijbelvertalingen gebeurt dat niet. In onze opleiding trainen we de studenten om proza als proza te vertalen en poëzie als poëzie.

Inheemse poëzie
Wat een tekst nu tot poëzie maakt, verschilt per taal en cultuur. Een poëtische eigenschap als rijm komt bijvoorbeeld in Nederlandstalige poëzie heel veel voor, maar ontbreekt grotendeels in het Hebreeuws. Daarom hebben we – na een bespreking van de kenmerken van Hebreeuwse en Engelse poëzie – vooral gekeken naar de kenmerken van poëzie in de talen en culturen van de studenten.
Een belangrijk element van de vertaalopleiding is het trainen van de studenten in het daadwerkelijk gebruik van de vertaalde Bijbelboeken. Het creëren van bijbelse liederen is daar een mooi voorbeeld van. In TTC-2 vertalen de studenten Genesis 1-3 in hun eigen taal, plus Exodus 15. Dat laatste hoofdstuk is het lied van Mozes na Gods overwinning op de Egyptenaars en is in het Hebreeuws geschreven in dichtvorm.
Na het bestuderen en vertalen van Exodus 15 kregen de studenten de opdracht om op dit hoofdstuk uit de Bijbel te reflecteren en er in hun eigen taal een lied over te maken, als een cultureel antwoord op het lezen van dit gedeelte uit Gods Woord. De uitvoering van deze liederen was de moeite van het filmen waard.

Zie hier de video van zingende en dansende bijbelvertalers.

 

 

 

Foto-impressie Aramba (vervolg)

Aramba-01

In januari 2017 hebben we drie weken in Kiriwo gewoond, één van de vijf Aramba-dorpen. Dit keer willen we met een selectie foto’s een impressie geven van ons leven en werk onder de Aramba. Lees ook de eerste helft van de deze foto-impressie.

Aramba-31

 

Deze vrouw geeft ons regelmatig eten uit haar tuin en op onze beurt geven wij haar een brood en wat pindakaas – witte-mensen-eten. In Aramba, zoals vrijwel alle culturen in Papoea-Nieuw-Guinea is uitwisseling van eten erg belangrijk.

Aramba-32

In het vorige weblog hebben we foto’s laten zien van Aramba keukens. Onze keuken zag er (gelukkig) wat anders uit. Het zendingshuis is zo’n 35 jaar geleden gebouwd, en hoewel er veel kapot was, waren we ontzettend dankbaar dat we er gebruik van konden maken.

Aramba-33

Een klamboe (of muskietennet) is geen overbodige luxe. Ruth heeft de nodige avonturen beleefd in haar klamboe: één keer schrok ze wakker van een muis in haar klamboe die er niet meer uit kon en een andere keer schrok ze van ‘vuurtjes’ op haar klamboe. Ze had gelijk: het waren dode vuurvliegjes die niet opgewassen waren tegen de geïmpregneerde klamboe, maar nog wel licht bleven geven!

Aramba-34

De kinderen hebben van de internationale school uit Ukarumpa schoolwerk meegekregen, zodat ze bij terugkomst weer kunnen aansluiten. En juf Carlijn zorgt elke dag voor de lessen!

Aramba-35

Treintje spelen kan bijna overal (tenminste, als er stoelen zijn).

Aramba-36

Bijbelvertaler Katawer en zijn vrouw drinken een bakje koffie mee, iets wat ze normaal niet hebben en dus erg van genieten.

Aramba-37

Michel in gesprek met Sawiyam, een andere Aramba Bijbelvertaler.

Aramba-38

Er is een betrokken team van Aramba Bijbelvertalers. Voor sommigen is het wel twee dagen reizen om in ons dorp te komen. Michel heeft een goede start kunnen maken met het trainen van het vertaalteam. Dit trainen is nodig zodat straks het vertaalwerk beter kan verlopen.

Aramba-39Ook heeft Michel samen met het vertaalteam nagedacht over de spelling van het Aramba. Een goede spelling is belangrijk, vooral ook omdat het anders te moeilijk wordt voor mensen om te leren lezen.

Aramba-40

Het kerkgebouw is voorzien van perfecte airconditioning. We zijn verrast door het bestaan van een levende gemeente, en danken de Heere daarvoor.

Aramba-41

De mannen en vrouwen zitten netjes gescheiden.

Aramba-42

Ook de kinderen hebben een fijne tijd gehad. Hier zijn ze bezig met het maken van balletjes van palmbladeren.

Aramba-43Obadja is onze ‘brandweerman Sam’ en heeft zo zijn avonturen. Naast ons huis stond een tractor met een bijennest erin. Op een dag besluit hij om dat probleem wel eventjes in zijn eentje te fiksen: gewoon een paar emmers water eroverheen gooien. Zo gezegd, zo gedaan! Eén minuut later komt onze ‘brandweerman Sam’ gillend terug met een bijensteek.
Het buurmeisje vijftig meter verderop hoort hem gillen en begrijpt meteen wat er aan de hand is. In een mum van tijd heeft ze de juiste bladeren gevonden om de pijn voor onze held te verzachten.

Aramba-44

Beteuterd en schuldbewust: wat was die kliederpartij in de modder leuk! Maar wat zou mama ervan vinden …?

Aramba-45… tijd om te gaan wassen in de rivier. Niet bepaald een straf en in werkelijkheid een van de hoogtepunten voor de kinderen. In Ukarumpa hebben we geen gelegenheid om te zwemmen, maar hier is het elke dag raak. Hannah heeft een geweldige ‘springplank’ gevonden (in de boom).

Aramba-46

Mannen en vrouwen hebben verschillende plekken in de rivier om te wassen / zwemmen. Obadja is hier op de mannenplek. Kun je’m vinden?

Aramba-47

De rivier wast alles af, ook de kleren en de vaat!

Aramba-48

Hannah met haar vriendinnetje. Het is – zoals overal in de tropen – altijd vroeg (ongeveer 7 uur) donker.

Aramba-49En een man kan niet zonder een boog. Obadja kijkt aandachtig toe hoe deze man een boog voor hem maakt.

Aramba-50Maar dan moet je er nog mee leren schieten. Jong geleerd, oud gedaan! We zien uit naar het moment dat onze jager thuiskomt met vers geschoten wild…

Aramba-51

Michel moet de volgende keer echt mee op jacht. Ze hebben een boog gemaakt en hier krijgt hij les om bovenhands (!) te schieten. Dames opgelet: stap nooit over de boog van een man!

Aramba-52

Naast zijn pijl en boog, krijgt Michel er ook nog een tas bij, speciaal voor hem gemaakt met zijn eigen naam erop: ‘Michel Poaw’. Volgens Michel het bewijs dat de tas handgemaakt en heel speciaal is.

Aramba-53

Tijd voor vertrek. Afscheid nemen is nooit leuk, maar we mogen terug zien op een rijke en gezegende tijd.

Aramba-54

Nog éven bij de Aramba-meisjes zitten voordat het vliegtuig vertrekt.

Aramba-55

En Obadja bij de jongens.

Aramba-56En dan gaan we echt: tot ziens!

Het Nieuwe Testament in Kandawo opgedragen (met video!)

Vind Kandawo in de bergen

Vind Kandawo in de bergen

Enkele weken geleden was er een groot feest in de hooglanden van Papoea-Nieuw-Guinea. Er was een nieuwe mijlpaal bereikt: opnieuw was er een Nieuwe Testament voltooid in één van de ruim 800 talen van het land.

Kandawo
Stammen worden in Papoea-Nieuw-Guinea meestal vernoemd naar de taal die ze spreken. Zo is Kandawo de naam van een stam in de bergen in het midden van het land en tegelijk de naam van de taal die ze spreken. De taal wordt gesproken door een bevolking van ongeveer 4000 mensen. Het Wycliffe-echtpaar Mack en Doris Graham hebben daar ongeveer 20 jaar met de lokale bevolking gewerkt aan het Nieuwe Testament en nu was daar eindelijk die mooie vrucht op hun arbeid.

Geen gemakkelijke taak
Aanvankelijk begon het bijbelvertaalechtpaar met goede moed aan het vertaalproject. In de loop van de jaren ontmoetten ze echter steeds meer geestelijke weerstand. Dit uitte zich onder andere in diefstal, inbraak en vandalisme. Het werd zo erg, dat men meende het vertaalproject te moeten stoppen. Na enige tijd klonk toch weer de roep vanuit Kandawo om terug te komen en het vertaalproject voort te zetten. Dankzij Gods genade en ondoorgrondelijke liefde voor deze mensen is dat ook gebeurd. En sindsdien is er veel veranderd.

De Kandawo-bevolking had toegang tot de Bijbel in het Tok Pisin (de handelstaal van het land), maar Gods Woord had nog nooit hun hart geraakt. Totdat ze uiteindelijk het Woord hoorden in hun eigen moedertaal. Dit werd op typisch Papoea-Nieuw-Guineese wijze gevierd in een cultureel dramaspel.

Dramaspel over de komst van het Nieuwe Testament in het Kandawo

Dramaspel over de komst van het Nieuwe Testament in het Kandawo

Dramaspel over komst van het NT
In Papoea-Nieuw-Guinea is het gebruikelijk om na voltooiing van het Nieuwe Testament of de hele Bijbel, deze vertaling op te dragen aan God in een feestelijke sfeer. Vaak neemt de lokale bevolking het initiatief voor het invullen van dit feest en zo ook in Kandawo. Naast een aantal toespraken werd er veel gezongen en gedanst. Maar het hoogtepunt was wel dit dramaspel, waarin werd uitgebeeld hoe de Kandawo-mensen zich hadden gevoeld zonder een Bijbel in de taal van hun hart.

Eerst wordt geschetst hoe het Nieuwe Testament in het Grieks tot de mensen kwam. Maar het Griekse Nieuwe Testament paste niet in het hoofd en het hart van de Kandawo-mensen. Toen kwam de Latijnse vertaling, maar ook die paste niet. Hetzelfde gold voor de Engelse en de Tok Pisin Bijbel: allemaal pasten ze niet in het hoofd en het hart van de Kandawo-mensen. Totdat het Nieuwe Testament uiteindelijk in het Kandawo verscheen en de mensen Gods Woord niet alleen hoorden, maar ook gingen begrijpen.
In het drama wordt uitgebeeld hoe de pogingen van de duivel om dit tegen te houden, uiteindelijk falen.

Bekijk de video van het drama op onze website: video 6 (in het Engels)!

Wil je reageren? Dat kan via deze weblog (boven dit bericht) of met een persoonlijke email.

Aan het werk in Ukarumpa

Bij de uitleg van het woordenboek vraagt de docent: welk woord komt eerst in het woordenboek: ‘forgiveness’ (vergeving) of ‘heaven’ (hemel)? Het antwoord van mijn Iyo-vrienden is goed: ‘forgiveness, want … zonder vergeving kun je niet in de hemel komen!’.

Locatie van de Iyo-taalgroep

Onze Iyo vrienden wijzen aan waar ze wonen

Drie mannen uit het ruige Finisterre-gebergte in de provincie Madang: Tiepe, Rengupe en Tobby. Ze waren de gelukkigen die door hun stam waren gekozen om een opleiding te volgen tot bijbelvertaler. Het zou een grote uitdaging voor hen worden, want twee van de drie hadden alleen de lagere school gedaan en hun Engels was niet al te best. De derde en de jongste van het trio, had het vier klassen verder geschopt en sprak wat beter Engels. Alle drie waren ze evenwel enorm gemotiveerd om meer te leren over Gods Woord en het bijbelvertaalwerk.

Opleidingscentrum voor inheemse bijbelvertalers
Vanaf begin mei 2014 ben ik full time betrokken bij het opleiden van Papoea-Nieuw-Guineeërs die bijbelvertaler willen worden. Op het trainingscentrum (zie website) bieden wij het hele jaar opleidingen, cursussen en workshops aan voor mensen uit het hele land. De workshops duren meestal twee weken en zijn vaak een uitwerking van wat tijdens de hoofdopleiding wordt geleerd.
De hoofdopleiding heet TTC (Translator’s Training Course). Dit is een vierjarige opleiding, waarvoor de studenten elk jaar zes weken naar Ukarumpa komen. Daar krijgen ze een intensieve training , waarna ze met een groot aantal opdrachten naar huis worden gestuurd. Als ze deze opdrachten met een voldoende hebben afgerond, mogen ze terugkomen voor het volgende TTC-traject.

De Iyo-stam
De genoemde drie mannen komen uit een taalgroep die de naam Iyo draagt. De stammen die tot deze taalgroep behoren, tellen ongeveer 7000 bewoners en hebben sinds 2009 een Nieuwe Testament in hun eigen taal.
Het beleid van Wycliffe / SIL in Papoea-Nieuw-Guinea is dat het vertaalwerk steeds meer door Papoea-Nieuw-Guineeërs zelf wordt verricht. Wanneer – in plaats van alleen blanken – ook eigen mensen betrokken zijn bij het vertaalwerk, neemt de bereidheid aanzienlijk toe om de Bijbelvertaling ook daadwerkelijk te gaan gebruiken.
Daarom hebben de Iyo-stammen nu drie mannen uitgekozen om opgeleid te worden tot bijbelvertaler en zo zelf de vertaling van het Oude Testament ter hand te nemen. Samen met nog 37 andere mannen en enkele vrouwen volgden zij TTC-1.

Michel geeft uitleg aan Tiepe

Michel geeft uitleg aan Tiepe

Mentoraat
Mijn rol hierbij was die van mentor. Ik begeleidde het Iyo-groepje tijdens de training en omdat de cursus in het Engels werd gegeven, legde ik alles waar nodig nog eens uit in het Tok Pisin.
Het is geweldig om te zien hoe deze mannen in zes weken een enorme sprong maken in kennis en vaardigheden. Zo hadden ze nog nooit eerder een woordenboek gezien en wisten ze ook niet hoe ze woorden op alfabetische wijze konden vinden. Dat je er zonder die kennis soms ook kunt komen, bewijzen de openingszinnen van deze weblog: ‘forgiveness’ komt eerder in het woordenboek voor dan ‘heaven’, want zonder vergeving kun je niet in de hemel komen! Tja, ontken dat maar eens. Gelukkig wisten ze aan het einde van de dag dat het in deze context iets beter is om te zeggen, dat de letter ‘f’ in het woordenboek vóór de letter ‘h’ komt.

De vertalersopleiding
De opleiding TTC-1 bestaat grofweg uit vier hoofdvakken. Het eerste vak is ‘Studievaardigheden’, waar de studenten leren omgaan met een woordenboek en een studiebijbel. Ze leren hoe ze voetnoten moeten lezen, hoe ze de concordantie kunnen gebruiken, landkaarten raadplegen en meer van dat soort zaken.

De studenten maakten van klei een landkaart van Israël

De studenten maakten van klei een landkaart van Israël

Het tweede vak is ‘Bijbelse Achtergronden’, waarbij ze in TTC-1 inzoomen op de tijd van de aartsvaders en de geografie van het land Kanaän. Op de foto zie je hoe de Iyo-studenten met klei een landkaart van Kanaän hebben gemaakt, een uiterst effectieve manier om de geografie van een land te onthouden.
Vervolgens komt het vak ‘Ontdek je eigen Taal’ aan de orde. Dit is een belangrijk vak voor iedereen die zich met meerdere talen bezig houdt. Eén van de moeilijkste dingen voor de studenten was het feit dat de woordvolgorde in bijvoorbeeld het Engels heel anders is dan in hun moedertaal. Op het moment dat ze een Engelse tekst in hun moedertaal vertalen, doen ze dit meestal heel letterlijk woord-voor-woord, terwijl dit in hun moedertaal een onleesbare tekst oplevert. Bij ‘Ontdek je eigen Taal’ leren ze begrijpen hoe je met zulke vertaalproblemen om moet gaan.
En als laatste is er het vak ‘Vertaalprincipes’. Hierbij komt onder meer aan de orde wat ‘vertalen’ nu eigenlijk precies is, waarom het zo moeilijk is, hoe je een concept vertaling maakt en hoe je die vervolgens controleert. Omdat het niet zomaar om een boek gaat, maar om het Woord van God, besteden we ook aandacht aan het eerbiedig, zorgvuldig en nauwgezet vertalen van de Bijbel. Ook wordt heel specifiek ingegaan op een aantal sleutelwoorden uit de Bijbel, zoals ‘God’, ‘altaar’, ‘offer’, ‘engel’, ‘hemel’, omdat die vaak lastig te vertalen zijn of bij Papoea-Nieuw-Guineeërs heel verkeerde associaties oproepen.

Afscheid
Na een intensieve periode van zes weken heb ik weer afscheid genomen van deze Iyo-vrienden. Het was een mooie tijd en hopelijk zien we ze weer terug bij TTC-2, één of twee jaar later. Want de voorwaarde is, dat ze hun opdrachten hebben afgerond en dat is onder meer het vertalen van Jozua 1-10 in hun moedertaal.
Laten we bidden om volharding voor deze mannen.